Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Özeti
Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği detayı için tıklayın.
Resmi Gazete Tarihi: 29.12.2012/28512
Kabul edilebilir risk seviyesi: Yasal yükümlülüklere ve işyerinin önleme politikasına uygun, kayıp veya yaralanma oluşturmayacak risk seviyesini,
Önleme: İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümünü,
Ramak kala olay: İşyerinde meydana gelen; çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olduğu halde zarara uğratmayan olayı,
Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimalini,
Risk değerlendirmesi: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmaları,
Tehlike: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelini,
- Risk değerlemesi 6331 Sayılı Kanun6331 Sayılı Kanun; İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik… More ile gelen proaktif bir önlemdir. (Reaktif değildir) Yani kaza olmadan önlem almak amaçlıdır.
- Nicel yöntemlerde; belirlenen her tehlike için olasılık ve şiddetleri çarpılarak bir risk skoru hesaplanır. Nitel yöntemlerde; belirlenen her tehlike için günde bir, haftada bir, ayda bir, yılda bir gibi tekrarlanma olasılıkları ile düşük-orta-yüksek hasar gibi şiddet derecelerine göre sıralama yapılır.
- Tehlike risk değerlemede önemli bir kavramdır. Tehlike kazaya neden olabilecek potansiyel olaydır. Kazalarda hasar oluşur. Tehlike; iş ekipmanından, havadaki tehlikeli maddelerden, elektrikten vb. kaynaklanır. Yüksekten düşme, mikrop, kirli sular vb. tehlike kaynağı olabilir. Yerine göre tehlikeli davranışlar da tehlike kaynağıdır.
- Bilindiği gibi risk değerlemede tehlikenin olasılığı ile meydana getirdiği şiddetin çarpımı alınır.
- Bir tehlike kaynağından birden çok tehlike, her bir tehlikeden de birden çok risk ortaya çıkabilir. Her bir risk birden çok yöntemle kontrol edilebilir.
- Risk değerlemede öncelikle tehlikeler belirlenir. Sonra bunların şiddeti ve olasılıkları atanarak çarpılıp risk skoru belirlenir. Kalitatif ve kantitatif olmak üzere 2 grup risk değerleme metodu yapılır. İkisini içeren karma metotlar da vardır
- SEVESO direktifi (2003/105/EEC): Büyük endüstriyel felaketleri engellemek için 1982 yılında çıktı, 2003 de kapsamı genişletildi. Felaketlere yol açacak miktarda tehlikeli maddelerin bulunduğu yerlerde geçerlidir. Domino teorisiDomino Teorisi; Kazaların nedenini bulmada yararlanılan bir yöntemdir. Teori, kazalara neden olan olaylar dizisinin,… More geçerlidir. Acil durumİşyerinin tamamında veya bir kısmında meydana gelebilecek yangın, patlama, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım,… More planları hazırlanır. ÇED vardır. Halk gizli bilgiler dışında erişim hakkına sahiptir. Büyük endüstriyel kazalar 1984’den beridir MARS adlı veri tabanına kaydedilmektedir.
- REACH (Kimyasal Risk Değerlendirmeleri): 2006’da AB Komisyonunda kabul edilmiştir. EINECS isimli kimyasal maddeKimyasal madde; doğal halde bulunan, üretilen, herhangi bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da… More envanteri bulunmaktadır.
- Risk değerleme yönetmeliği gereği bir (1) işçi dahi çalıştırsa işveren risk değerlemesi yaptırmak zorundadır. Aksi halde idari para cezası bulunmaktadır.
- Risk değerlemede sayısal ve sayısal olmayan yöntemler vardır.
- Sayısal (kantitatif / nicel) risk değerleme yöntemlerde bir işyerindeki olası tüm tehlikeler risk değerleme ekibince belirlenerek her tehlike için bir risk skoru tayin edilir.
- Risk skoru hesaplanırken Risk = olasılık x şiddet formülü kullanılır.
- Aşağıdaki örnek tabloyu inceleyin. Olasılık ve şiddet puanları 1 ila 3 arasında değişmektedir. Bunların çarpımlarından oluşan tablodaki sayılar risk skorlarıdır. Örneğin risk değerleme ekibi; risk skoru 1 ve 2 olanları kabul edilebilir riskYasal yükümlülüklere ve işyerinin önleme politikasına uygun, kayıp veya yaralanma oluşturmayacak risk seviyesi “Kabul edilebilir risk”… More önlem almaya gerek yok, 3 ve 4 olanları orta derece risk kısa vadede önlem al ve risk skoru 6 ve 9 olanlar yüksek derece risk hemen önlem al kabulü yapabilir. Burada sayısal değerler ve kabuller başka ekibe göre değişebilir tamamen özneldir.
OLASILIK
ŞİDDET
Hafif -1 Puan
Orta-2 Puan
Yüksek-3 Puan
Düşük-1 Puan
1
2
3
Orta-2 Puan
2
4
6
Yüksek-3 Puan
3
6
9
- Örneğin; işyerinde risk değerleme ekibince saрtanan tehlikelerin gerçekleşme olasılıklar 1 ila 10 arasında gerçekleştiğinde verecekleri zararların şiddetleri de 2 ila 20 arasında değişsin. Bu durumda bu işyerindeki olası tüm tehlikelerin risk skorları 2 ila 200 arasında değişecektir. Riks değerleme ekibi bu aşama da bir kabul yapabilir.
Örneğin risk skorları 2 ila 60 arasında olanlar kabul edilebilir riskYasal yükümlülüklere ve işyerinin önleme politikasına uygun, kayıp veya yaralanma oluşturmayacak risk seviyesi “Kabul edilebilir risk”… More olsun derse risk skoru bu arada olanlar için bir önlem alınmaz.
Risk skoru 61 ila 120 arasında olanlar risk skoru yüksek olandan başlayacak şekilde önlemler alınmaya başlanır. Sayısal değerler risk değerlendirme ekibinin tecrübesine göredir ve tamamen özneldir. - Sayısal olmayan (nitel/kalitatif) risk değerleme metotlarında sayısal hesaplar yapılmaz. Risk hesaplarken sözel (niteleyen) yöntemlere başvurur daha subjektiftir. Bu yaklaşımda risklerin olasılık ve şiddetleri herhangi sayısal değerler kullanılmadan birbirlerine kıyas edilerek subjektif şekilde verilir. Tabloyu inceleyin.
OLASILIK
ŞİDDET
HAFİF
ORTA
YÜKSEK
DÜŞÜK
Düşük Risk
Düşük Risk
Orta Risk
ORTA
Düşük Risk
Orta Risk
Yüksek Risk
YÜKSEK
Orta Risk
Yüksek Risk
Yüksek Risk
Bilinenin aksine risk değerleme ekibinde iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekiminin bulunması zorunlu değil, ancak işverenin bulunması zorunludur.
- Risk değerlendirmesi, işverenin oluşturduğu bir ekip tarafından gerçekleştirilir. Risk değerlendirmesi ekibi aşağıdakilerden oluşur.
- İşveren veya işveren vekili.
- İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetini yürüten iş güvenliği uzmanları ile işyeri hekimleri.
- İşyerindeki çalışan temsilcileri.
- İşyerindeki destek elemanları.
- İşyerindeki bütün birimleri temsil edecek şekilde belirlenen ve işyerinde yürütülen çalışmalar, mevcut veya muhtemel tehlike kaynakları ile riskler konusunda bilgi sahibi çalışanlar.
- İşveren, ihtiyaç duyulduğunda bu ekibe destek olmak üzere işyeri dışındaki kişi ve kuruluşlardan hizmet alabilir.
- Risk değerlendirmesi çalışmalarının koordinasyonu işveren veya işveren tarafından ekip içinden görevlendirilen bir kişi tarafından da sağlanabilir.
- İşveren, risk değerlendirmesi çalışmalarında görevlendirilen kişi veya kişilerin görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekân ve zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarını karşılar, görevlerini yürütmeleri sebebiyle hak ve yetkilerini kısıtlayamaz.
- Risk değerlendirmesi çalışmalarında görevlendirilen kişi veya kişiler işveren tarafından sağlanan bilgi ve belgeleri korur ve gizli tutar.
En bilinen risk değerlendirme metodolojilerinden bir kısmı;
Beyin Fırtınası
3T Uygulaması
Kinney Metodu
Olursa Ne Olur (What if?)
Risk Haritası
İş Güvenliği Denetlemesi
Kontrol Listeleri / Çetele (Checklists)
Süreç / Sistem Kontrol Listeleri (Process/System Check Lists),
İşlemleri inceleme Tekniği (Technic of Operations Review),
Göreceli Sıralama – Dow ve Mond Tehlike İndisleri (Relative Ranking – Dow and Mond Hazard lndices) Risk Analizi (Risk Analysis),
Tehlike ve İşletebilirlik Analizi (Hazard and Operability Studies – HAZOPHAZOP; Tehlikeleri ve işletilebilirlik problemlerini tanımlayan çalışmadır. Çalışmalar, tesisin tasarım amacından nasıl sapabileceği araştırmalarını… More)
Olası Hata Türleri ve Etkileri Analizi -FMEA
Olasılıksal Risk Değerlendirmesi (Probabilistic Risk Assessment-PRA)
Hata ağacı analiziHata Ağacı Analizi; Tanımlanmış istenmeyen olay veya durumun nedenlerinin mantıksal kombinasyonunun grafiksel ifadesidir. Sonuç… More (FTA)
Olay ağacı analizi (ETA)
İnsan Hatası Analizi (Human Error Analysis) Tehlike Erken Uyarı Modeli (Diagnostic Model for Hazards),
Risk Değerlendirme Karar Matris Metedolojisi (Risk Assessment Decision Matrix).
Risk değerlemesi raporunda aşağıdaki hususlar olmalıdır:
1) İşyerinin adresi,
2) Kullanılan veya işlenen asbestin türü ve miktarı,
3) Yapılan işler ve kullanılan prosesler,
4) Çalışan işçi sayısı,
5) işe başlama tarihi ve işin süresi,
6) Çalışanların maruziyetini önlemek için alınan tedbirler.
Kaza oluşum teorileri: İş kazalarının nedenlerini açıklar. Heinrich teorisi ise kaza sonuçları ile ilgilidir.
- Tek Faktör TeorisiTek Faktör Teorisi; Kazanın tek bir neden sonucu ortaya çıktığını ileri sürer. Bu tek… More: Bir kaza tek bir nedenin sonucu olarak ortaya çıkar, bu tek neden ortadan kaldırılabilir ise kaza tekrar etmeyecektir.
- Enerji TeorisiEnerji Teorisi; kazalar daha çok enerji transferi esnasında meydana gelir. Enerji boşalması ne kadar… More: (William Haddon) Kazalar enerji transferinde meydana gelir.
- İnsan Faktörleri Kuramı: Kazalar, eninde sonunda insan hatasından kaynaklanmaktadır. 3 tip teori vardır. Kaza-yatkınlık teorileri, işçi kabiliyetlerine karşılık iş talebi teorileri ve psikososyal teoriler.
- Kaza/Olay Kuramı: Bu teori kazalarda insan kaynaklı faktörler yanına; ergonomik yetersizlikleri, hata yapma kararı ve sistem hataları gibi yeni elemanları eklemektedir.
- Sistem KuramıSistem Kuramı; Kaza oluşabilecek durumu üç parçadan oluşan bir sistem olarak görür: İnsan, makine,… More: Kazalara 3 faktör bir arada sebep olur; insan, makine ve çevre.
- Kombinasyon KuramıKombinasyon Kuramı; Bir tek teorinin tüm hadiseleri açıklayamayacağını savunur. Kazaların gerçek sebebi iki veya… More: Bir tek teori tek başına kazaları açıklayamaz. Kazalar 2 veya daha fazla teori ile açıklanabilir.
- Epidemiyoloji KuramıEpidemiyoloji Kuramı; Çevre faktörleri ile hastalık arasındaki ilişkinin çevre faktörleri ile kaza arasındaki ilişkiye… More: Çevre ve hastalık arasındaki ilişkiyle ilgili modeller kazaların nedenlerinin açıklanmasında kullanılabilir
- Çok Etken TeorisiÇok Etken Teorisi; Birçok etken birlikte değerlendirilerek kazalar analiz edilir. Çok Etken Teorisi Çok… More: Kazalar çok etkenlidir.
- Domino Etkisi: “Kaza Zinciri” de denir. Şartlardan biri gerçekleşmedikçe bir sonraki gerçekleşmez ve dizi tamamlanmadıkça kaza meydana gelmez.
