Mikroorganizma

Genetik materyali replikasyon veya aktarma yeteneğinde olan hücresel veya hücresel yapıda olmayan mikrobiyolojik varlığa “Mikroorganizma” denir.

Mikroorganizma

Mikroorganizmaların Çalışanlar Üzerine Etkileri, kişinin kendisinde yerleşik ise iç kaynaklı (endojen), dışarıdan alınmışsa dış kaynaklı (ekzojen) enfeksiyondan bahsedilebilir

Çalışanların maruz kaldığı biyolojik riskler, tarihsel olarak ilk sağlık çalışanlarından tespit edilmiştir. Yıllar boyunca birçok sağlık çalışanı, araştırma yaparken veya hastalıkların tedavisi sırasında biyolojik etmenlere bağlı olarak hastalanmış hatta yaşamlarını kaybetmiştir.

Hastane ve tıbbi araştırma merkezlerinde bilinen birçok ciddi tehlikeye karşın sağlık ve güvenlikle ilgili kurallar sıklıkla ihmal edilmiştir. Bundan başka, tanı ve tedavi amacıyla kullanılan iyonize radyasyon, sitostatik ilaçlar, anestetik gazlar gibi yeni teknik ve ilaçların sonradan çıkan yan etkileri de nadir olmayarak sağlık çalışanları ve ailelerinin sağlığını tehlikeye atmıştır.

Tehlikeler, sağlık bakımının yapıldığı her yerde olmakla birlikte en büyük risk hastane ve araştırma merkezlerinde çalışanlar için söz konusudur. Meslek hastalıklarının ekonomik sonuçları; kaybolan işgücünü, bunun yarattığı mali kayıp, tıbbi bakımın maliyeti gibi parametrelerle ölçülebilir. Ama aslında sonuçlar kişi ve ailesi için ekonomik, fiziksel ve psikolojik hasarların ötesine gitmekte; düşüklerde artma, konjenital anomaliler, prematüre doğumlar, düşük kilolu bebekler, perinatal ölümler ve mutasyon hızında artma görülmektedir.

Etken, kişinin kendisinde yerleşik ise iç kaynaklı (endojen), dışarıdan alınmışsa dış kaynaklı (ekzojen) enfeksiyondan bahsedilir.

Mikroorganizmaların Çalışanlar Üzerine Etkileri

	Enfeksiyon	Enfzoonoz	Alerjik	Sol.Toksin	Toksin	Karsinojen
VİRÜSLER	+	+
BAKTERİLER
Rickettsiae		+
Chlamdiae		+
Spiral Bak.		+
Gr-bakteri	+	+	+	+
Gr+kok		+	+
Sporlu basil		+	+	+
Mikrobakteri	+	+
Antinomiset			+
MANTARLAR
Küf mantarı	+		+			+
Dermatofit	+	+	+
Endoj. Maya	+
Buğday par.			+
Mantar			+
DİĞER
Likenler			+
Toz			+		+	+

Enfeksiyon Zinciri

Sağlık çalışanlarında enfeksiyon riskinin genel nüfusa göre neden yüksek olduğunu daha kolay anlamak için enfeksiyon zinciri kavramını gözden geçirmekte yarar vardır. Enfeksiyon hastalığı; enfeksiyon etkeni ile duyarlı kişi arasındaki ilişkiden kaynaklanır. Etken ve duyarlı kişinin arasına bulaşma yolları konulduğunda enfeksiyon zinciri tamamlanmış olmaktadır.

Enfeksiyon Etkeni

Bir enfeksiyon etkeninin hastalık yapabilme yeteneği patojenite; etkenin ağır veya öldürücü bir hastalık tablosuna yol açma yeteneği ise virülans olarak tanımlanır. Sağlık hizmeti verilen birimlerde, özellikle hastanelerin belirli bölümlerinde patojenitesi ve virülansı çok yüksek dirençli mikroorganizmaların varlığı ve yoğunluğu iyi
bilinen ve araştırmalarla saptanmış bir olgudur. Hastane enfeksiyonu etkenleri hastalarla birlikte, sağlık çalışanlarını da tehdit eder.

Bulaşma Yolları

Başlıca dört adet bulaşma yolu vardır: Temas, ortak kullanılan cansız maddeler (su, yiyecek, süt ürünleri vb.), hava ve vektörler. Ayaktan ve yataklı tedavi kurumları, tanı ve araştırma laboratuvarları bu etkenlerin her türlü bulaşma yolu için elverişli ortamlardır.

Duyarlı Kişi (Konakçı)

Enfeksiyon zincirinin son halkasıdır. Çalışma koşulları gereği, çeşitli mikroorganizmaların kişinin çeşitli yerlerinde kolonize olma olasılığının yüksekliği yanında özgün olmayan ve özgün kişisel savunma mekanizmalarının, yine ağır çalışma koşullarının yarattığı stres ve normal nüfusa göre fazla olduğu gözlenen bazı sağlık bozucu alışkanlıkların da etkisiyle yeterince işlev göremediği durumlar söz konusu olabilir.

Çevre etmeni ise zincirin tümünü kapsar. Isı değişiklikleri, nem, radyasyon, hava basıncı, hava akımının hızı, kimyasal maddeler, gazlar ve toksinler gibi faktörler enfeksiyon oluşumunu etkilerler. Patoloji, mikrobiyoloji, biyokimya laboratuvarları; radyoloji ve radyoterapi bölümleri; ameliyathaneler başta olmak üzere sağlık kuruluşlarının görev yapılan her bölümünde bu etmenlerin olumsuz etkileri söz konusudur.

Sık Görülen Enfeksiyonlar

Özellikle sağlık çalışanlarında sık görülen, enfeksiyonlar şunlardır:

1. Bakteriyel Enfeksiyonlar: Tüberküloz, Menengokoksik Menenjit, Gastrointestinal Sistem Enfeksiyonları, Lejyoner Hastalığı, Difteri, Boğmaca.
2. Viral Enfeksiyonlar: Hepatit-B, Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak, su Çiçeği veya Varisella
Zoster, Herpes Enfeksiyonları, Sitomegalovirüs Enfeksiyonları, Edinsel Bağışıklık Yetersizliği Sendromu.
3. Diğerleri: Histoplazmosis vb.

Enfeksiyonlara Karşı Önlemler

• Periyodik taramalarla duyarlı kişi saptanması
• Personel eğitimi
• Çalışırken uyulacak hareket tarzlarının belirlenmesi
• Laboratuvar mimari yapılarının işlevlerine uygunluğu
• Uygun yalıtım ve dezenfeksiyon önlemleri
• Enfeksiyon taraması için epidemiyolojik sistem
• Aktif immünizasyon (aşılanma).

 

Duyarlı Kişilerin Tanınması ve Önlem Alınması

Tanımlama

Risk	Tanıma Yöntemi	Önlem
Hepatit-B	Serolojik testler	Aşılanma
Tüberkiloz	PPD taraması-Akciğer grafisi	İzleme-tedavi-aşı
Kızamıkçık	Serolojik testler	Aşılanma
Tetanos	Öykü alma	Aşılanma
Difteri	Öykü alma	Aşılanma
Kabakulak	Serolojik testler	Aşılanma
Kızamık	Serolojik testler	Aşılanma
Infuenza	İmmün durum ve yaş saptanması	Kemoproflaksi
Polio	Serolojik testler	Aşılanma

Önlemler

Hastalık	İzolasyon Koşulları
Hepatit-B	Kirlenme olasılığı varsa önlük
Hepatit-C	Temas varsa eldiven
Edinsel Bağışıklık Yetersizliği Sendromu	El yıkama
Leptospirosis	Kontamine eşyanın imha edilmesi
Sıtma	İğne batmasına önlem
Frengi	Dökülen kanın hipoklaritle silinmesi

Laboratuvarlarda Alınması Gereken Güvenlik Önlemleri

• Ağızla pipet kullanılması yasağı,
• Pipetle çalışırken baloncuk oluşmasına dikkat edilmesi
• Pipet yerine iğne ve şırınga kullanılmaması
• Özelerin kullanılmadan önce soğutulması
• Tüp kapakları açıldığında tüpün ağzının alkollü bez ile örtülmesi
• Tüm tehlikeli işlemlerin “Biyolojik Güvenlik Kabini”nde yapılması
• Santrifüj işleminin iyi havalandırılan bir odada yapılması, sağlam plastik tüp kullanılması
• Parenteral enjeksiyon ve aspirasyonun iğnesi kilitlenen enjektörle yapılması, iğne enjektörden ayrılırken alkollü bezle tutulması
• Kullanılmış iğne ve enjektörlerin doğruca dar ağızlı sağlam kaplara atılması
• Tüm kontamine materyalin atılmadan önce otoklavdan geçirilmesi
• Tüm kontamine cam ve pipetlerin otoklava gitmeden önce dezenfektanlı kaplarda toplanması
• Laboratuvarlarda yemek, içmek ve sigara içmenin yasaklanması
• Çıkarken ellerin yıkanması, önlüklerin laboratuvarlarda bırakılması
• Serum veya örnek saklanan buzdolabında yiyecek bulunmaması